مطالب آموزشی – موزه گل محمدی ایران

گلستان های گل محمدی در زمین هایی احداث می شوند که نسبت به سرما و وزش بادهای تند شرایط بسته ای داشته و هم چنین زمین هایی با شیب ملایم که خسارت یخ زدگی دیر هنگام فصل بهار در آن ناچیز باشد.
شرایط ایده آل برای پرورش گل محمدی عبارت است از:شرایط آب و هوایی با میانگین دمای سالیانه 12درجه سانتی گراد ، میانگین بارش سالیانه 643 میلی متر، میانگین رطوبت سالیانه 61 درصد،میانگین سالیانه روزهای آفتابی 122 روز و میانگین روزانه ی آفتاب گیری 5/7 ساعت.درفصل گلدهی میانگین روزانه مدت آفتاب گیری حدود 5/8 -5/10 ساعت ،میانگین دمای ماهانه 15-20 درجه سانتی گراد، میانگین بارش ماهیانه 30-45 میلی متر و میانگین رطوبت ماهیانه 50-60 درصد می باشد.
گلستان های گل محمدی در زمین هایی که دارای بافت سنگین و فاقد زه کشی می باشند نباید تاسیس شوند.
سرد و برفی بودن فصل زمستان تاثیر مثبتی برروی رشد و تعویق باز شدن جوانه های گل محمدی دارد.
میانگین دمای بهینه ی شب وروز در دوره ی گلدهی به ترتیب حدود5-10 و 15-20 درجه می باشد.در دمای پایین تر از 5 درجه در شب و بالای 20 درجه در روز محتویات اسانس کاهش می یابد.
در ابتدای ماه های بهار و پاییز بارش باران های منظم باعث جلوگیری از وارد شدن استرس کم آبی به گیاه می شود.در این فصول میانگین رطوبت 60 درصد هوا باعث تاثیر مثبت بر روی تجمع اسانس های فرار گل دارد.
مناطقی که تفاوت دمای شب و روز در آن جا کم باشد،شبنم تشکیل نشده و میزان اسانس های فرار گل کاهش می یابد.
گلدهی در باغ های گل محمدی حدود سه تا چهار هفته طول می کشد اما در مناطق مرتفع مدت دوره گلدهی تا دو ماه هم مشاهده شده است.
استفاده از بعضی از روش های تنظیم کننده ی رشد ، می تواند دوره ی گلدهی گل محمدی را تغییر دهد به طور مثال،Cycocel،Alar ،Etefon،دوره ی گلدهی را طولانی و Gibberellic(GA3) این دوره را کوتاه می کند.
به ازای هر100 متر ارتفاع ،گلدهی دو تا سه روز با تاخیر اتفاق می افتد.
افزایش ارتفاع ،کاهش دما ،افزایش نور و کاهش طول روز باعث بزرگی گل می شود هم چنین نسبت اسانس های فرار ،Citronellol و Phenyl ethyl alcohol افزایش می یابد.
دمای بالا و خشکسالی در ماه های فصل بهار شروع گلدهی را زودتر و دوره ی گلدهی را کوتاه می کند در حالی که هوای سرد و مرطوب شروع گلدهی را به تاخیر انداخته و فصل گلدهی را طولانی می کند.
هنگامی که پس از چند روز هوای سرد و بارانی به طور ناگهانی دمای هوا افزایش یافته و بارندگی قطع می گردد با کاهش دوره ی فصل گلدهی، برداشت محصول نیز کاهش می یابد.
در هفته های ابتدایی فصل گلدهی میزان اسانس گل های جمع آوری شده نسبت به گل هایی که در هفته های بعدی فصل گلدهی جمع آوری شدند بیش تر است.
وقتی در ساعات اولیه ی روز بر روی گلبرگ های گل ،شبنم می نشیند از کاهش اسانس های فرار و از بین رفتن آن جلوگیری می کند.
گل محمدی در فصل زمستان که فصل برگریزان است در برابر سرما بسیار مقاوم است اما در دوره ی جوانه زدن که شروع اش از اوایل اسفند تا اوایل فروردین می باشد نسبت به دمای پایین و یخ زدگی بسیار حساس می باشد.
گل هایی که با پدیده ی شبنم مواجه می شوند وزن و میزان اسانس بالایی دارند.
گل محمدی بدون آبیاری هم رشد می کند اما در باغ های آبیاری شده میزان برداشت گل بیشتر است.
در دوره ی گلدهی وقتی که هوا گرم و خشک باشد آبیاری باعث افزایش بازدهی و کیفیت گل می شود.
آبیاری،بازدهی و کیفیت گل محمدی را افزایش می دهد.
بارش بیش از حد باعث سختی در جمع آوری گل و با ایجاد ضررهای فیزیکی بر گل میزان اسانس گل را کاهش می دهد.
در باغ های گل محمدی به جای استفاده از آبیاری به روش انتشار، که میزان هدردهی آب در آن بالا و راندمان پایین است باید از روش آبیاری قطره ای که بیشترین بهره وری از آب را امکان می سازد استفاده کرد.اگر فقط خاک ناحیه ی ریشه ی گیاه آبیاری شود از رشد علف های هرز جلوگیری می کند.
لوله های سیستم آبیاری قطره ای نباید در قسمت ریشه باشد بلکه باید در موازات رد تاج گل بر روی زمین قرار گیرد.در غیر این صورت بیماری هایی که از خاک منشاء می گیرند افزایش یافته و باعث آسیب گیاه می شود.
خاک ایده آل برای باغ های گل محمدی ،خاک لوم-شنی می باشد .خاک لوم ترکیب متوسطی از شن و سیلت و رس می باشد.
گل محمدی مخصوصا در خاک های لوم – شنی که ساختار عمیق و آبریز دارد ، حاوی ارگانیک کافی با PH مابین شش تا هفت و هم چنین مقدار جزئی آهک ،خیلی خوب رشد می کند.
ریشه ی گل محمدی در خاک هایی که مقدار زیادی آب در آن جمع می شود و یا سطح آب های زیر زمینی در آن بالا باشد خیلی راحت دچار بیماری شده و فاسد می شود.
در خاک های آهکی و قلیایی برای آسان نمودن دریافت عناصر غذایی توسط ریشه ی گیاهان با کمک کودهایی که PH خاک را پایین می آورند و یا پودر گوگرد و اسید هومیک میزان PH خاک تنظیم شده در نتیجه مواد غذایی بهتر به خورد خاک رفته و تبدیل به موادی می گردند که گیاهان بتوانند از آن ها سود ببرند.
کمبود دو عنصر آهن و روی از نظر کیفیت و بازدهی بسیار مهم می باشد.این کمبود از خاک با استفاده از محلول پاشی سولفات آهن و سولفات روی از برگ و با استفاده از کود مایع رویشی برطرف می گردد. کود مایع که با میکروالمنت ها غنی شده است در دوره ی قبل از گلدهی با اسپری شدن بر روی برگ ها مورد استفاده قرار می گیرد.
کود گیاهی مواد ارگانیک مورد نیاز خاک را تامین کرده و هم چنین به منظور اطمینان از تامین نیتروژن (ازت) در زمانی که گیاهان تازه شروع به گلدهی کرده اند با خاک ترکیب می شود.
در گلستان های گل محمدی از کوددهی زیاد با کود های ازت دار و هم چنین از آبیاری بیش از اندازه باید اجتناب کرد.
کود دامی پس از پخش شدن بر روی خاک بلافاصله باید با خاک ترکیب شود.
برای تنظیم ساختار فیزیکی و بیولوژیکی خاک ،در ماه های پاییز و بخصوص بلافاصله پس از هرس جوانه سازی در بین ردیف ها ، استفاده از کودهای ارگانیک مایع و جامد بسیار مفید است.
به علت مشکلات در تامین کود دامی و هم چنین به علت گران بودن آن ، می توان در مزارع همه ی انواع اضافات ارگانیک حیوانی و گیاهی را کاملا خرد نمود و پس از تخمیر به صورت بسیار فشرده در یک جا جمع آوری کرد،بر روی آن کاه پاشیده و با یک پوشش پلاستیکی آن را پوشاند.این ترکیب پس از مدت سه تا شش ماه تبدیل به کمپوست می گردد،سپس می توان آن را به عنوان یک ماده ارگانیک با خاک ترکیب کرد.این کمپوست نیز مانند کود دامی قبل از فصل زمستان به خاک اضافه می گردد.
خمیر گل که پسماند فرایند تقطیرگل محمدی می باشد یک عنصر ارگانیک بسیار کارآمد است .به طور متوسط خمیر گل دارای سه و نیم درصد ازت، سه دهم درصد پتاسیم ، دو دهم درصد فسفر ، هم چنین شامل منیزیم بوده و بیش از هشتاد درصد آن از مواد ارگانیک تشکیل شده است که می توان آن را هم خشک و آسیاب نمود و یا به کمپوست تبدیل کرد و به عنوان کود ارگانیک در گلستان های گل محمدی استفاده کرد.
آماده سازی خاک و پاکسازی علف های هرز بسیار مهم می باشد.
آماده سازی خاک باعث می شود تا آب طبیعی باران به بیشترین مقدار در خاک محفوظ بماند ،نفوذپذیری خاک افزایش یافته ، نفوذ هوا در خاک زیاد شود و علف های هرزی که مصرف کننده ی آب و مواد غذایی خاک هستند تحت کنترل درآیند.
اولین شخم خاک در گلستان های گل محمدی با شروع اسفندماه به محض اینکه خاک نرم و قابل شخم زدن شد مابین شیارها انجام می گیرد.برای اینکه ریشه ی گیاه صدمه نبیند عمق شخم خاک نباید بیشتر از 20سانتی متر باشد.
با افزایش دمای هوا و میزان بارندگی در ماه های فصل بهار، علف های هرز دوباره ظاهر می شوند.در این شرایط قبل از گلدهی مابین شیارها بوسیله آلاتی مانند دیلم و یا Rotavator دوباره شخم زده می شود.
موثرترین عامل در مبارزه با علف های هرز،زمان مناسب و طرز صحیح انجام عمل شخم می باشد.
علف های هرزی که در حاشیه ی باغ ها رویش می کنند می توانند میزبان بیماری ها و آفت های طبیعی باشند. این علف ها نیز قبل از دانه دهی باید کنده شده و از بین بروند.
هنگام جمع آوری گل ، به علت استفاده ی بیش از اندازه از فضای ما بین شیارها ، خاک فشرده شده و مانع هوارسانی به ریشه ی گیاهان می شود.
هر سه تا چهار سال یک بار در فصل بهار شخم های عمیق بدون نزدیک شدن به ریشه ی گل ،باعث می گردد تا خاک شل و باز شود.
برای مبارزه با علف های هرز از علف کش ها می توان استفاده کرد.به عنوان مثال در بلغارستان علف کشی که در باغ های گل محمدی برای استفاده توصیه می شود Oxadiargy1 است.در ایران معمولا از علف کش گلایفوزیت یا رنداپ و 2D،4 استفاده می شود.
پرکردن اطراف گلوگاه ریشه با خاشاک چوب به کاهش از دست دادن رطوبت در این قسمت و توقف رشد علف های هرز کمک می کند.
پوشاندن مابین شیارها با پوشش پلاستیکی سیاه رنگ در کنترل رشد علف های هرز موثر می باشد.استفاده از این پوشش پلاستیکی باعث ایجاد سیستم مالچ شده و بیماری ها و آفت هایی که از خاک منشا می گیرند را از بین می برد.
مطلوب است شاخه های خشک و شکسته در طول سال به صورت مرتب در ماه های پاییز و زمستان از گلستان پاک سازی شوند.
کود دامی مورد استفاده برای افزایش مواد ارگانیک خاک باید خوب پوسیده شده باشد و یا به جای آن می توان اضافات گیاهان و حیوانات را تخمیر و تبدیل به کمپوست کرد و به عنوان کود ارگانیک از آن ها استفاده کرد.
فصل برداشت گل محمدی ازنیمه دوم فروردین ماه در مناطق گرم تا نیمه دوم تیر در مناطق سرد می باشد.
هر کارگر می تواند در یک ساعت حدود 5 کیلوگرم گل برداشت کند.
در هنگام برداشت گل رعایت نکات زیر ضروری است :تا حد امکان باید کوشید تا از دست کش استفاده شود ، به گل ها کمتر آسیب وارد گردد. گل ها در کیسه هایی که قبلا کود یا موادغذایی در آن بوده جمع آوری نگردد.در زیر آفتاب به مدت طولانی نگهداری نشوند و پس از جمع آوری در ساعات اولیه ی صبح بلافاصله به مراکز خرید فرستاده شوند.
در فصل سرد و بارانی میانگین وزن 500 عدد گل حدود 1 کیلوگرم می باشد.در فصل گرم و خشک وزن گل کاهش پیدا کرده و میانگین وزنی 650 عدد گل حدود 1 کیلوگرم است.
گل ها در مناطق سرد حداکثر تا ساعت 10 صبح و در مناطق گرم حداکثر 8 صبح باید چیده شوند.
جمع آوری گل های محمدی در زمانی که هنوز شبنم آن ها خشک نشده باعث افزایش میزان اسانس می گردد.
در ابتدای فصل برداشت میزان Geraniol و Nerol در گل محمدی افزایش و میزان Citronellol کاهش می یابد.در انتهای فصل برداشت مقدار Citronellol افزایش یافته و مقدار Nerol و Geraniol کاهش می یابد.
گل محمدی در کارخانه حداقل باید ظرف 6 ساعت تقطیر شود . گل هایی که حدود 12 ساعت بعد تقطیر شوند با کاهش 20 درصدی بازدهی اسانس مواجه خواهند شد.
از تقطیر 25 عدد گل محمدی 1 قطره اسانس بدست می آید.
مقدار محصول گل یک گلستان بستگی به عواملی هم چون ارتفاع ، مسیر باغ،سن ، هرس ، آبیاری ، کود دهی ،آب وهوا و وضعیت خاک دارد که می تواند باعث افزایش یا کاهش محصول گلستان شود.
گل محمدی در مدت زمان کوتاهی تازگی خود را از دست می دهد . به همین دلیل در روزی که گل جمع آوری می گردد باید تقطیر انجام شود.
تحقیقات گویای این است که در شرایط نرمال اتاق (25 درجه سانتی گراد) گل های محمدی که درون کیسه نگهداری می شوند در طول چند روز اسانس های فرار خود را با سرعت از دست می دهند.در این مدت میزان Stearopten و Citronellol افزایش یافته و میزان Geraniol و Nerol کاهش می یابد.
گل های محمدی که تازه جمع آوری شده اند اگر درون کیسه ی درون آب سرد قرار گیرند بدون اینکه پژمرده شوند تا 3 روز می توانند مقاومت کنند.
گل های محمدی در روز نخست برداشت دارای حدود 43 هزارم درصد اسانس های فرار هستند.
یکی از مهم ترین فاکتورهایی که بر روی بازدهی و کیفیت گل محمدی تاثیر می گذارد هرس می باشد.
بازدهی اقتصادی گل محمدی بین سنین 4 تا 6 سالگی است و در حدود ده سالگی با کاهش میزان بازدهی به مرحله پیری می رسد به همین خاطر حداقل ده سال یکبار در ماه های فصل پاییز پس از برگریزان گیاه مسنی را که بازدهی شان کم شده است هم سطح با خاک بوسیله تبر یا اره برقی قطع کرده جوان سازی انجام می پذیرد.
اگر بلافاصله پس از هرس جوان سازی مابین شیارها کود دامی ریخته شود و در فصول خشک از سیستم آبیاری قطره ای استفاده شود باغ ها خیلی سریع به بهره وری خواهند رسید.
هرس معمولا یا بوسیله قیچی هرس یا بوسیله اره چمن زنی انجام می گیرد.برای این که بیماری و آفت از گیاه به گیاهان سالم انتقال نیابد بایستی ماشین آلات هرس به صورت مداوم استرلیزه شوند و برای استرلیزه کردن هم می توان از هیپوکلرید سدیم 10 درصد و یا هیدروژن پروکسید استفاده کرد . هرسی که زودتر از موعد مقرر انجام شود جوانه زدن را تحریک کرده و خسارت یخ زدگی را افزایش می دهد.
گل هایی که سه سال تمام دارند وقتی به صورت فراوان شروع به تولید شاخه و گل می کنند، هرس به صورت یک روش مهم برای این گل ها مورد استفاده قرار می گیرند.
هرس باعث می شود جمع آوری گل آسان و سریع انجام پذیرد و پردازش خاک ، آبیاری ، کود دهی ، مبارزه بر علیه علف های هرز و بیماری ها و آفت ها آسان تر صورت گیرد.
در چند سال نخستین تاسیس گلستان های گل محمدی وقتی شاخه ها هنوز به ضخامت و بلندی مناسب نرسیده اند هرس اصلا انجام نمی شود یا به صورت جزئی انجام می گیرد.
در حدود 70درصد از گل های محمدی جمع آوری شده ، برگ های تاج صورتی رنگ و در حدود 30درصد از آن ها کاسبرگ های سبز رنگ ، ساقه های گل و اجزا تولیدمثل دیده می شود.در برگ های تاج گل محمدی نسبت به قسمت های دیگر گل، میزان اسانس های فرار 4 برابر می باشد.اگر تنها با تقطیر برگ های تاج صورتی رنگ اسانس تولید شود این اسانس دارای کیفیت بالا و به رنگ زرد کم رنگ می باشد . از طرف دیگر مقدار متیل اوژنول که یک عنصر آلرژی زاست در آن کم تر است
چون تامین کودهای مزرعه به سختی امکان پذیر است و هم چنین این کودها گران می باشند در مزارع هر گونه اضافات ارگانیک که منشاء دامی و گیاهی دارد ابتدا بسیار خرد و ریز شده و پس از تخمیر (برای تخمیر این مواد فشرده شده به صورت پشته درآمده و روی آن کاه ریخته و سپس با یک پوشش پلاستیکی پوشانده شده و حدود 3-6 ماه به این صورت می ماند) و تبدیل شدن به کمپوست به عنوان یک ماده ی ارگانیک به خاک اضافه می شود . کمپوست ها هم مانند کود مزرعه قبل از فصل زمستان به خاک اضافه می شود.
در کارخانه های اسانس سالیانه نزدیک به 30 تن خمیر گل تولید می شود ولی از این محصول بهره ی اقتصادی برده نمی شود در حالی که خمیر گل که باقی مانده گل محمدی پس از تقطیر است یک ماده ی ارگانیک بسیار خوبی است.خمیر گل به طور متوسط دارای 5/3 درصد ازت ، 0.3 درصد پتاسیم ، 0.2 درصد فسفر می باشد هم چنین دارای منیزیم بوده و بیش از 80 درصد آن از مواد ارگانیک به دست می آید.
در گلستان های ارگانیک گل محمدی از کودهای شیمیایی استفاده نمی شود ، در کشت ارگانیک برای حاصل خیزی خاک دو منبع مهم طبیعی وجود دارد : کودهای ارگانیک و کودهای گیاهی . از مواد ارگانیک می توان برای افزایش حاصل خیزی خاک استفاده کر د: مواد ارگانیک همانند کود و ادرار دامی، محصولاتی که منشا حیوانی دارند و محصولات فرعی آن(پودر خون،پودر ناخن،پودرشاخ،پودر استخوان،پودر ماهی،پودر گوشت،و…)محصولاتی که منشا گیاهی دارند و محصولات فرعی آنها (خمیر دانه های روغنی ، ساقه ی گل آفتابگردان ، پوسته ی برنج ، دور ریزهای کمپوست شده ی خانگی، پوسته و خاکستر درخت ، جلبک دریایی ، خاک اره و تکه های چوب ، لئوناردیت ، اسید هومیک ، سنگ گچ، پرلیت ، ورمیکولیت ، سنگ فسفات ، خاکستر ، نمک پتاسیم ، نمک منیزیم ، سولفات پتاسیم ، کلسیمی که منشا طبیعی دارد ، کربنات منیزیم ، آهک صنعتی که از صنایع قند و شکر به دست می آید ، گوگرد ، سنگ آسیاب شده و کودهای میکروبی که تغییرات ژنتیکی نداشته باشند).